ALDADILIRSINIZ! Necə qurbana çevrilməyək?

Marketinq müasir dövrün günü-gündən inkişaf edən və həyatın, demək olar ki, istənilən sferasına təsir edən sahələrindən biridir.

Müxtəlif şirkətlər üçün marketinq üsulları gəlir mənbəyi olsa da, bu sahənin qaranlıq tərəfləri də az deyil. Bugün hər bir şəxs istəmədən də olsa asanlıqla “marketinq qurbanına” çevrilə bilər. Xüsusi psixoloji hiylələr, birbaşa şüuraltına təsir edən yollar və s.

Bəs sadə insanlar manipulyasiyaya uğramadan bu hiylələrdən necə qoruna bilər?

Marketinq və ictimaiyyətlə əlaqələr üzrə mütəxəssis Tural Ozan "Referans"-a açıqlamasında bildirib ki, marketinqin hər sahəsi insanlar üzərində birbaşa təsirə proqramlanıb.

“Bugün məhsulların və ya hansısa xidmətlərin təşkil edilməsi üçün marketinq taktikalarının tətbiqi bir neçə il əvvələ nəzərən daha da aktualdır. Hazırda marketinq addımları da ötən illərdəkilərdən fərqlənir. Ümumiyyətlə, marketinqi PR adlandırsaq, burada məhsulların təyinatı üzrə məqsəd və hədəflər dəyişir. Çox doğrudur ki, marketinqdə təsir metodları mövcuddur. Hətta burada psixoloji məqamlar da var. Əvvəlcə, mən viral marketinqdən danışmaq istəyərdim. Digər adı ilə biz ona “mouth to mouth”, yəni ağızdan-ağıza marketinq də deyirik. Viral marketinq danışıq vasitəsilə ötürülmə metodlarına əsaslanır. Burada əsas məqsəd reklamı, kampaniyalar və məhsullar, eləcə də xidmətlər haqqında məlumatı daha geniş auditoriyaya cəld şəkildə  çatdırmaqdır. Viral marketinqdə insanların emosiyalarına toxunmaq əsas şərtlərdən birinə çevrilib. Bugün Azərbaycanda da yerli və beynəlxalq markalar öz brendlərinin reklamları üçün bundan mütəmadi olaraq istifadə edirlər. Bu marketinq növündə insanları ağladan, güldürən, düşündürən, onlarda müəyyən hisslər yaradan kontentlərə üstünlük verilir. Bəzən belə kontentlər insanların tənqidinə məruz qalır. Amma bu addım özü də elə yaddaqalan marketinq addımı kimi qiymətləndirilir. Belə kampaniyalarda virallığın qorunması qədər, müsbətə köklənmək də önəmlidir. Bu zaman brendin imicinə daha az xələl gələ bilər. Deyə bilərik ki, “Antireklam özü də bir reklamdır” fikri artıq müasir dövrdə real deyil. Ciddi brendlər heç vaxt antireklam vasitəsilə reklam olunmaq arzusunda olmurlar. Çünki bunun şirkətin imicinə hərtərəfli ziyan vurduğunun fərqindədirlər”.

Mütəxəssis marketinqin digər növlərinin xırdalıqlarından və işlənmə məqamlarında da danışıb.

“Əlavə olaraq “Real Time” marketinq dediyimiz növ də mövcuddur. Bu, vaxtında və yerində düzgün formada edilmiş reklam deməkdir. “Real Time” marketinq operativ şəkildə məhsul və xidmətin ictimaiyyətə çatdırılmasıdır. Bəzən markalar bu marketinq növünü də səhv formada istifadə edərək öz reputasiyalarının korlanmasına gətirib çıxarırlar. Buna daha çox neqativ hadisələrin tez bir zamanda, düşünülmədən reklam strategiyasına yansıdılması misal ola bilər. Məsələn, bu yaxınlarda “Embawood” şirkətinin belə bir uğursuz reklama əl atmasına şahid olduq. Söhbət qəza törədən taksinin görüntüsü ilə edilən reklamdan gedir. Təbii ki, bu reklam cəmiyyətdə heç də birmənalı qarşılanmadı və tənqidə məruz qaldı”.

Tural Ozan qeyd edib ki, hazırda marketinq metodlarının istifadə olunma arealı sosial şəbəkələr vasitəsilə daha da genişlənib və bir o qədər də idarəolunmaz hala gəlib.

“Sosial şəbəkələr, xüsusi saytlar vasitəsilə də də reklamlar edilir. Bu reklamlar adətən xaricdən maliyyələşən mərc və kazino oyunlarını, eyni zamanda bütün növ rəqəmsal məhsullar, brendlərin təqdimatları, məhsul satışlarının göstəriciləri, faizlər, komissiyaların da reklamlarını da ehtiva edir. Bu kimi reklam növləri adətən həqiqətə uyğun olmayan şəkildə təqdim olunur. Bu məsələlər “Reklam haqqında” qanuna əsasən tənzimlənməlidir və müvafiq qurumlar tərəfindən nəzarət olunmalıdır. Lakin xarici mənbələrdən idarə olunan reklamlarda isə bu prosesin qarşısını almaq mümkün olmur. Qeyd etdiyim səbəbdən dolayı insanlar özləri belə reklamlara qarşı diqqətli olmalıdırlar. Əsas diqqət edilməli məsələlər reklam mənbəyi, reklamın nə qədər həqiqətə uyğun olması, süni intellektlə hazırlanıb-hazırlanmaması və s. nüanslardır. Eyni zamanda belə hallarla qarşılaşan istehlakçılar öz hüquqlarının bərpasını sona qədər tələb etməlidirlər”.

Mütəxəssis vurğulayıb ki, hər hansısa məhsul və ya xidmət barəsində reklamda “ən keyfiyyətli”, “ən sərfəli”, “ən sürətli”, “ancaq bizdə var”, “yalnız biz təqdim edirik” və s. tipli ifadələr məhz bu adı alması ilə bağlı təsdiqedici sertifikat olmadığı halda istifadə olunmamalıdır. Eyni zamanda reklamlarda sadəcə təsir etmək məqsədilə həqiqətə uyğun olmayan, şişirdilmiş informasiyanın verilməsi cərimələnməyə səbəb ola bilər.

O, belə manipulyasiyalara daha az məruz qalmağın yolunu bu sahə üzrə daha çox məlumat əldə etməkdə və maariflənmədə görür.

Fidan Vəlisoy